Xe đạp có thể chia thành 5 nhóm chính như sau
1. Frame + fork + seat post (Khung sườn và phuộc, cốt yên)
2. Cockpit (điều khiển gồm có giàn đầu, cốt yên và yên, giàn đầu gồm có stem, handle bar, headset, và vài thứ phụ khác)
3. Drivetrain (tạm gọi là bộ phần truyền lực, gồm có giò dĩa, sên, ổ líp, giàn đề)
4. Wheelset (bánh xe trước sau)
5. Brake (thắng)
Trước hết cần phân biệt tiếng hai miền nam bắc cho các bộ phận trên xe.
Sườn = Khung
Phuộc = Càng
Niềng = Vành
Căm = Nan hoa
Vỏ = Lốp
Ruột = Săm
Thắng = Phanh
Khung xe đạp
Trên chiếc xe đạp thì khung ( sườn ) là cơ quan chính, bộ phận chính là cái khung để các bộ phận khác gắn vào, như giò dĩa, cùi đề, bánh xe ...
Khung xe đạp hiện đại gồm nhiều ống rỗng kết nối với nhau để tạo thành hình tam giác đôi ( tam giác trước, tam giác sau, sườn nào ko có hình tam giác UCI ko cho sử dụng , kể từ năm 1999 ) hay hình " kim cương ".
Thiết kế này đã ko thay đổi mấy hơn 100 năm qua, mặc dù đã có nhiều tiến bộ của kỹ thuật, kỹ thuật sản xuất, kỹ thuật luyện kim và phát minh khoa học về vật liệu. Một trong những phần năng động nhất của sự đổi mới này, đặc biệt là trong hơn một thập kỷ qua, đó là vật liệu xây dựng khung, làm khung.
Khung ( sườn ) xe đạp thường được làm từ hợp kim thép hoặc nhôm, sợi carbon và titan, đặc biệt người ta có thể làm khung xe đạp làm bằng gỗ, nhựa, magiê, thậm chí cả tre, nhưng hiếm khi thấy, chỉ có sườn tre thì còn ...biểu diễn được 1 chút.
Khung được chia ra làm 2 phần chính với 2 hình tam giác, (UCI có luật là các xe đạp trong thi đấu phải có rõ 2 hình tam giác) trước và sau
Derailleru hanger: có thể làm chung với sườn hay có thể làm rời (replaceable hanger) như hình sau:
Bên trái: Làm chung với sườn, nếu bị cong có khi phải thay nguyện sườn. Bên phải: Làm rời, nếu bị cong chỉ có thể thay
Phần lớn khung sườn giá mềm nhập về VN bây giờ chủ yếu vẫn là hàng Trung Quốc, chất lượng ko đảm bảo bằng hàng chính hãng hoặc được nhập vào các thị trường đòi hỏi cao. Chưa kể nhiều hãng danh tiếng ko bán hàng sườn rời. Thế mới nói, nhiều ae vẫn bỏ tiền ra mua xe bãi, chủ yếu là lấy cái sườn. Quả thật, nếu tinh ý, kụ sẽ thấy nước sơn của hàng xịn đẹp hơn dù chỉ 1 tẹo, ngoài ra theo thời gian, nước sơn xịn vẫn rất bền và đẹp. Nhưng nếu đang chạy hoặc muốn mua 1 khung sườn mới hàng Trung Quốc bây giờ, thì cũng đừng lăn tăn nhé, nó thường dư sức cõng bạn vô tư trên các địa hình gồ ghề, nhưng nếu hay đến những nơi quá khó hoặc nguy hiểm, hãy nên nghĩ về 1 cái sườn đảm bảo hơn.
Tất nhiên khung sườn là bộ phận quan trọng nhất của xe, và xem khung sườn thì cần phải tìm hiểu về nhãn hiệu, đời và tình trạng hiện tại. Nhãn hiệu sườn thì nhiều đến vô chừng, nhiều sườn nhìn đơn giản, hiệu lại lạ tai, nhưng giá trị của nó rất mắc. Khác với các loại phụ tùng, khi không bị rỉ sét, chấn động gây biến dạng, móp, nứt, gãy... sườn vẫn có tuổi thọ sử dụng rất cao, nếu các kụ ko lăn tăn vấn đề mới cũ, trầy xước (trừ sườn cacbon). Lời khuyên: Nên xem trước nhãn hiệu, sau đó tra Google, hoặc hỏi han để biết được giá trị thực sự. Mua xe đời cũ càng nên xem các phụ tùng hiện thời có tương thích khi thay vào sườn hay ko, td, như đường kính cổ xe, cốt yên bao nhiêu, có lắp thắng đĩa được hay ko?
VẬT LIỆU LÀM KHUNG
Vật liệu để làm khung cũng là 1 đề tài được bàn tán dữ dội của các tay cu rơ ! nhiều ý kiến ý cò, tranh luận, độ ...điếc tùm lum giữa mấy ảnh, ko anh nào chịu anh nào, nói cả năm trời cũng ko hết, bởi vì tiêu chí sườn của mình là ...số một, anh chạy sườn carbon thì chê anh sườn thép chạy nặng, anh sườn thép thì chê anh sườn ( làm bằng ) carbon chạy dễ ...gãy, mà gãy là ...tiêu ko có ...hàn được như anh sườn thép, anh sườn nhôm cũng thuộc loại khó chịu, nặng thì ko ...nặng mà nhẹ thì cũng ko ...nhẹ, ống thì to tổ bố, ko có uốn lượn gì hết, thẳng đuột vô duyên ....!
Bên cạnh đó mấy đại ca con thiếu thông tin, nghe ai đó về nổ tung trời, đâu biết thông tin đó ...xưa như trái đất, còn trên thì nghe quảng cáo đâu đó hay mới đọc chút thông tin trên ... diễn đàn xe đạp về quất ầm ầm luôn !
Thật ra vật liệu để làm khung ko quan trọng ghê gớm lắm đâu, đừng để ...thần thoại hóa hay thần tượng hóa các chất liệu làm khung sườn hiện nay, đâu phải chất liệu làm sườn là quyết định tất cả. Không, sườn với chất liệu của nó chỉ hổ trợ cho người sử dụng ở mức độ nào đó thôi phải là tấm thảm bay, chỉ cần ngồi lên và đọc thần chú là nó leo đèo Cù mông, phải tập luyện thường xuyên và chon 1 khung sườn đúng kích cỡ, chất liệu sườn làm bằng gì thì tùy theo ...túi tiền và hiểu biết ( thật sự ) của người đó, đừng quá mơ hồ !
Khung thép:
Thép khung xe đạp trong những năm qua đã nhẹ hơn và nhẹ hơn bằng cách làm cho ống mỏng hơn và liên kết chúng mà không cần sử dụng các lug. Một sự thay đổi lớn đến sản xuất của các khung khi các ống hợp kim có thể được liên kết với nhau chắc chắn và an toàn cấu thành một chiếc khung hợp lí và cực nhẹ; các ống phải lớn hơn, nhưng chúng có thể được chế tạo theo dạng khí động học.
Khung nhôm:
Theo mức độ thì nhôm nhẹ hơn thép nhưng ít chịu cứng như thép, bù lại giá thành nó rẻ hơn và chịu được áp lực cao ở chiều trên xuống và có tỷ lệ sức bền trọng lượng cao ở 2 đầu thân ống. Nhôm thì lớp ( thành ) mỏng, đường kính ống to có thể làm thành 1 cái khung xe đạp có trọng lượng nhẹ, nhưng cứng cáp, các tính chất trên cũng được áp dụng trong chọn chất liệu của ngành hàng không để làm máy bay. Hơn nữa từ những năm 1970, phương pháp hàn hồ quang ( TIG ) được phát triển ( xem thêm ở đây http://hvweld.com/vn/Khach-hang/khai-niem-han-tig.aspx ) thì việc làm các khung xe đạp bằng nhôm được tối ưu hóa và dễ dàng hơn .
Ngoài việc nhôm được dùng để làm sườn thì cũng còn làm các đồ khác cho xe như potant, ghi- đông, giò dĩa ...
Sườn nhôm thì được nhìn nhận về trọng lượng thì là nhẹ hơn sườn thép ( đa số ), và giá của nó thì lại phần lớn đắt hơn sườn thép.
Sườn nhôm cứng hơn sườn thép nhờ đường kính ống to hơn, nhờ cứng ( chắc ) hơn nên sườn nhôm hổ trợ người sử dụng thuận lợi hơn khi leo đèo cũng như khi bứt phá, nước rút nhưng một số người lại chê sườn nhôm đi xa ko đằm, ko...ngọt bằng sườn thép.
Nhôm hơn thép ở chổ ko bị rét gỉ, mặc dù có thể có gỉ nhôm, sườn nhôm sau 1 thời gian dài sử dụng thì nó bị mất tính đàn hồi nên sườn chạy ko còn ngọt, ko " quăng" nữa, đây là mặc hạn chế của sườn nhôm đối với sườn thép, mặc khác sườn nhôm bị móp méo, hư hỏng cũng khó sửa hơn sườn thép, nhưng các sườn nhôm đời mới thì bền hơn, chắc cú hơn khó bị ...tổn thương như các sườn nhôm đời cũ.
Nhôm để làm sườn xe đạp ko phải chỉ có nhôm đơn thuần mà nó có nhiều thành phần kết hợp lại nên người ta gọi là hợp kim nhôm, nhôm thường được kết hợp với, hợp kim với các yếu tố khác để tăng cường, cải tiến các tính chất vật liệu của nó ( nhôm ), các yếu tố hợp kim được gia dảm, kết hợp với tỷ lệ nhỏ thôi theo tỷ lệ trọng lượng (thường ít hơn 10%), nhưng nó có tác dụng rất mạnh mẽ, tăng độ cứng, có thể hàn được, chống ăn mòn và giá thành thấp.
- Hợp kim nhôm 6061 ( Aluminum Alloy 6061 ) (AA 6061)
Nhôm 6061 là dòng hợp kim nhôm, đây là sự kết hợp giữa nhôm với magnesium (khoảng 1% tính theo trọng lượng) và silicon (khoảng 0,5% tính theo trọng lượng), đôi khi còn pha trộn với một loạt các vật liệu khác như sắt, đồng, crom, kẽm, mangan và titan. 6061 là một hợp kim mạnh mẽ, cứng cáp, dễ dàng hàn nối, thường được sử dụng làm khung ( sườn ) xe đạp (cũng như máy bay, tàu thuyền và nhiều loại nữa).
Tất cả hợp kim nhôm 6061 đều có tỷ trọng và độ cứng như nhau, nhưng độ chịu ( độ bền ) của nhôm sẽ khác đi tùy theo sự kết hợp " đặc biệt " với hợp kim gì đó, đồng thời tùy theo bí quyết tinh luyện nhôm hay kỹ thuật xử lý nhiệt... được sử dụng để sản xuất ra sản phẩm, điều này cũng nói lên cũng là mang tên hợp kim nhôm 6061 nhưng cũng tùy theo tay nghề của từng hảng sản xuất, hàng xịn hay hàng chợ là ở chổ này?
Có 3 loại hợp kim nhôm 6061.
- 6061-O là một hợp kim ủ mềm và là yếu nhất trong ba loại phổ biến. Nó là quá yếu để sử dụng làm các ống khung ( sườn ) xe đạp
- 6061-T4 là một sản phẩm có được từ xử lý nhiệt, hợp kim nhôm có tuổi tự nhiên, khoảng hai lần cứng hơn 6061-O.
- 6061-T6 cũng là một sản phẩm có được từ xử lý nhiệt, đây là 1 hợp kim nhân tạo, có độ cứng hơn 2,5 lần so với 6061-O, hợp kim nhôm 6061-T6 có lẽ là vật liệu phổ biến nhất được sử dụng để làm khung xe đạp đời mới hiện nay, và cũng được sử dụng rộng rãi để làm các thứ khác như derailleurs, potant ( stem ), giò dĩa và ghi-đông ( handlebar ).
Hợp kim nhôm 7005 ( Aluminum Alloy 7005 ) (AA 7005)
Nhôm 7005 là dòng hợp kim nhôm, đây là sự kết hợp giữa nhôm với kẽm (khoảng 4,5% tính theo trọng lượng), đôi khi còn pha trộn với một loạt các vật liệu khác như silic, magiê, sắt, đồng, crôm, mangan và titan.
Hợp kim nhôm 7005 cứng hơn nhôm 6061 khoảng 10% nhưng lại giòn hơn một chút, hợp kim nhôm 7005 không giống như 6061, nó ko yêu cầu phải qua xử lý nhiệt với nhiều tốn kém về tiền của để có đủ cứng làm sườn xe đạp, nhưng bù lại sườn dùng 7005 phải tăng cường dùng vật liệu nhiều hơn để gia cố độ cứng, điều này lý giải việc sườn dùng hợp kim nhôm 7005 ko qua xử lý nhiệt thì giá thành thấp nhưng trọng lượng thì ...tăng lên ( sườn nặng ).
Có thể làm sườn bằng hợp kim nhôm 7005 nhẹ mà cứng, nghĩa là phải qua quá trình xử lý nhiệt nhưng điều này sẽ làm giá cost sườn thành phẩm sẽ rất cao . Trên thị trường các bạn sẽ tìm được sườn làm bằng hợp kim nhôm 7005 nhẹ hơn, cứng hơn nhưng giá thành cao thì âu đó cũng là 1 điều hợp lý. Do đó, tùy thuộc vào vấn đề xử lý nhiệt, nhôm 6061 tương đương với 7005 về việc giá cả cao hay thấp, nhưng 6061 chiếm phần thị trường trung bình, còn 7005 thì nắm giữ 2 đầu sản phẩm : cao cấp thì được qua xử lý nhiệt, nhưng giá thành cao, bình dân thì ko qua xử lý nhiệt, giá thành rẻ nhưng ...ko ngon bằng 6061 !
Nói thêm chút về 2 loại sườn nhôm phổ thông là Giant và Trek .
Một số nhà sản xuất lớn sử dụng hợp kim nhôm với công thức tùy chỉnh của họ hoặc áp dụng biện pháp xử lý tùy chỉnh nguyên vật liệu hợp kim nhôm để cải tiến sản phẩm của họ, họ có công thức độc quyền cho hảng của họ, các hảng làm khung sườn đã đầu tư rất nhiều công sức và vật chất để có được công thức độc quyền độc đáo của họ, và nhờ đó họ làm ra được nhiều khung sườn với chất lượng cao.
Hợp kim nhôm độc quyền của GIANT.
Nói tới Giant thì dân chơi xe đạp nào cũng biết tên biết tuổi và mê tín thương hiệu này, Giant đã tạo ra 1 sản phẩm hợp kim nhôm độc quyền là nhôm AluxX.
Giant AluxX có 2 mẫu :
- Giant AluxX Aluminum
Giant AluxX Aluminum đơn giản là nhôm 6061, nhưng Giant sử dụng các ống sườn với cấu trúc tùy chỉnh và qua quá trình xử lý nhiệt để sản xuất sườn Giant AluxX. Đó là kết quả của sự tạo ống, định hình và xử lý nhiệt khung 6061, Giant đưa ra những lợi ích của việc giảm trọng lượng của quá trình này nhưng không là hoàn thiện lắm của việc cải thiện độ cứng và độ nhẹ của sườn , tuy nhiên chữ "AluxX" liên tưởng đến 1 cái sườn nhôm 6061 tốt.
Giant OCR AluxX
- Giant AluxX SL Aluminum
Không giống như Giant AluxX đơn giãn, AluxX SL bắt đầu với hợp kim nhôm 6061, nhưng tiếp theo thì trộn với đồng đỏ để tạo ra 1 hợp kim cứng hơn. Hợp kim này được tạo ống gốc và xử lý nhiệt như AluxX, Giant tuyên bố với công thức độc quyền hợp kim nhôm AluxX SL cứng hơn 18% so với AluxX và được sử dụng để làm khung sườn xe đạp nhôm nhẹ và cứng nhất hiện nay !
Giant TCR AluxX SL
Hợp kim nhôm độc quyền của TREK
Cũng như Giant , Trek cũng là nhà sản xuất lớn khung ( sườn ) xe đạp nhôm, họ cũng tạo ra 1 quá trình để sản xuất khung nhôm với công thức độc quyền với thương hiệu "Trek Alpha", nhôm Alpha Trek có ba hình thức
- Trek Alpha nhôm trắng ( White Aluminum )
Đây là dòng sườn cấp thấp nhất của Trek, nó chỉ đơn giản là nhôm 6061 của thương hiệu TREK
- Trek Alpha nhôm đen ( Black Aluminum )
Alpha nhôm đen là sản phẩm tầm trung hợp kim nhôm của Trek, nó cũng là 6061 đã được định hình và tạo ống gốc để giảm trọng lượng và tăng độ cứng. Sườn được làm bằng Alpha nhôm đen có thể ngang bằng như Giant AluxX, và tương tự như các sườn 6061 được làm định hình tốt.
- Trek Alpha nhôm đỏ ( Red Aluminum )
Đây là 1 hợp kim nhôm cao cấp của Trek, đây là khung nhôm dùng 7075 qua xử lý nhiệt , đã được định hình và tạo ống gốc để giảm trọng lượng và tăng độ cứng !
Khung xe bằng Titanium
Nếu bạn có nhiều tiền, một chiếc khung xe bằng titan hay carbon tòan bộ sẽ là sự lựa chọn của bạn, đắt giá hơn nhiều. Nhưng trong trường hợp làm bằng titan, nếu được làm chính xác, nó sẽ sử dụng được cả đời. Titanium rất nhẹ nhưng bạn sẽ gặp khó khăn khi điều khiển. Việc pha trộn ống chính bằng titanium với fork và đuôi bằng cacbon là cách xử lí tốt và đem lại sự thoải mái nhất.
Khung xe bằng sợi carbon
Một chiếc khung tòan bộ bằng carbon vào lúc này có vẻ là một trong tất cả những gì bạn muốn. Mặc dù titanium là chất liệu tốt, khung sợi carbon lại có chi phí hợp lý và có lẽ phổ biến hơn. Một số khung xe đạp đẹp nhất trên thị trường làm bằng carbon, hầu hết các nhà sản xuất khung xe lớn và nổi tiếng bây giờ đều sản xuất ít nhất là một khung xe bằng sợi carbon. Nổi tiếng nhất trong số này là Giant, Colnago, De Rosa, Look, Trek và Pinarello và có rất nhiều nhà sản xuất khác; tất cả đều rất đẹp.
Khung carbon hiệu Trek
Khung carbon hiệu Look
Khung Magnesium của Pinarello
(Xe của Oscar Pereiro – Thắng giải Tour de France)
Khung carbon Colnago (Denis Menchov)
Khung carbon hiệu Orbea
Khung xe đạp bằng sợi carbon có thể được chế theo tại ba cách khác nhau, chúng có thể được thực hiện trong một khối (one-piece), với chất liệu carbon cuốn theo các hướng khác nhau tạo sự vững chãi và nhẹ nhàng, hay ống có thể được làm bằng hợp kim giống như bình thường hoặc khung thép và sau đó kết nối trực tiếp hoặc bởi các lug. Tất cả đều tốt và mạnh mẽ và cung cấp cho một đi xe thoải mái và tất cả sức mạnh mà bạn đưa vào cách nhấn vào bàn đạp sẽ đi vào đẩy bạn lướt đi trên đường. Trong các nhà sản xuất xe đạp, Giant là một trong những nhà tiên phong trong việc sản xuất khung xe đạp bằng sợi carbon, họ đã là người đầu tiên sản xuất chiếc khung xe có trọng lượng dưới 1 kg với giá cả phải chăng. Có rất nhiều nhà sản xuất khung xe bằng cách sử dụng sợi carbon và có nhiều kiểu dáng khác nhau và carbon có thể được đúc khuôn hoặc cuốn theo nhiều hình dạng khác nhau, không chỉ là các cấu hình vòng. Có thể được làm phẳng cho dạng khí động học hoặc vuông cho sức mạnh hoặc như với khung xe sợi carbon tạo ra một sự thống nhất giữa sức mạnh, sự thoải mái, khí động học, phong cách với bất cứ màu sắc nào, nhưng thường là màu đen để thể hiện vẻ đẹp của sợi carbon được dệt. Tất cả các nhà sản xuất khung chính làm cho một, một số với các lug (Trek, Colnago, Cervelo), một số không cần (Scott, De Rosa, Battaglin) và một số theo dạng monocoque (Giant, Trek). Các mẫu thiết kế monocoque có thể có hình dạng ống trong bất kỳ dạng nào, nhưng nặng hơn chút ít.
Kết luận:
Về khung sườn, nếu chơi nên chọn GIANT XTC, dòng XTC là dòng trang bị cơ bản cho VĐV đua . Mặc dù cũng trung bình nhưng đáng chơi, ngon trong tầm tiền. Nếu cùng cấp của XTC mà chơi hiệu TREK, SPECIALIZED thì giá sẽ rất cao.
Sưu tầm
Nguồn thông tin được HOCHOIMOINGAY.com sưu tầm từ Internet