Bánh chưng, dưa muối: Lượng muối cao
Bánh chưng, bánh tét có gần như đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cơ thể, chỉ thiếu một ít chất xơ nhưng sẽ được cân bằng nếu ăn với các loại dưa món, dưa hành và sau đó tráng miệng bằng vài lát dưa hấu. Dù vậy, cần lưu ý là các loại bánh này rất giàu năng lượng (trên 200Kcal/100g), nhiều chất béo và là các chất béo từ thịt mỡ ít có lợi cho sức khỏe. Bánh chưng, bánh tét lại khá mặn ngay cả khi không ăn kèm dưa món nên có thể gây tăng tiết axit dịch vị nếu ăn nhiều. Do đó, ở người thừa cân, cao huyết áp, tiểu đường, bệnh lý dạ dày có tăng tiết dịch vị… không nên dùng nhiều bánh chưng, bánh tét. Hầu như không gia đình Việt Nam nào thiếu món củ kiệu, dưa hành trong những ngày Tết.
Các món dưa này chủ yếu dùng ăn với bánh chưng, bánh tét, nhưng cũng có người thích ăn với cơm hoặc nhâm nhi lai rai với ít chất cay không cần món gì thêm. Các món dưa này cung cấp chất xơ là chủ yếu, không có nhiều các chất thiết yếu như vitamin và rất ít năng lượng. Tùy theo cách chế biến mà lượng muối trong các loại dưa này khác nhau, nhưng nhìn chung dưa muối đều chứa nhiều muối, nhất là các dạng dưa ngâm trong nước mắm thay vì ngâm dấm. Do vậy, dưa muối không phù hợp với người cần giảm muối trong khẩu phần như bệnh nhân cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch hoặc bệnh nhân suy thận. Ngoài ra, nếu các loại dưa này được làm sẵn ngoài chợ, cần lưu ý nguy cơ người chế biến sử dụng các phụ gia có hại như các chất làm trắng, làm dòn, hàn the… trong quá trình chế biến.
Thịt thà, giò chả: Béo, nhiều đạm
Loại thịt động vật hiện diện thông dụng nhất trong những món ăn cổ truyền ngày Tết Việt là thịt heo. Người miền Nam có tập quán kho một nồi thịt ba rọi với trứng vịt ăn kèm với dưa giá và nấu một nồi canh khổ qua dồn thịt heo băm nhuyễn với một số nguyên liệu khác. Người miền Bắc thì lại hay nấu thịt đông, hoặc làm món chân giò ninh măng. Thật ra, tự bản thân những món ăn này đã khá cân đối về mặt thành phần dinh dưỡng thông qua sự kết hợp khéo léo giữa các chất đạm, chất béo trong thịt và các thành phần chất xơ, vi chất trong các loại rau. Tuy nhiên, những người có một bệnh lý nền như thừa cân, cao huyết áp, bệnh tim mạch, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa mỡ cũng cần lưu ý là các món ăn này đều khá nhiều chất béo không no không tốt cho tim mạch và lại khá mặn. Vì vậy chỉ nên dùng với một số lượng hạn chế khoảng 100g mỗi ngày, ít hơn nữa nếu các bệnh lý cao huyết áp, tim mạch vẫn chưa được điều trị ổn định. Món trứng khá nhiều cholesterol cần tránh ở những bệnh nhân có bệnh lý gan mật đang tiến triển. Dưa giá và măng, dù là măng khô hay măng tươi, đều là những thực phẩm làm gia tăng sự thành lập acid uric, nên tránh dùng ở những người bị bệnh thống phong (bệnh Goute).
Các loại giò lụa, giò thủ… cũng hay được dự trữ trong tủ lạnh vào dịp Tết vì là các món ăn cơ động, ít ngán, được nhiều người ưa thích từ trẻ con đến người lớn. Các loại giò này cung cấp chủ yếu chất đạm cho bữa ăn, riêng với giò thủ thì thành phần chất béo cao hơn, chủ yếu là acid béo no bão hòa nên cũng tránh dùng cho những người có vấn đề về huyết áp, tim mạch và các bệnh lý chuyển hóa mỡ. Các phụ gia có hại như hàn the cũng rất hay hiện diện trong những loại thực phẩm này nên khi mua cần lưu ý chọn lựa những nơi sản xuất uy tín, có đăng ký chất luợng sản phẩm và được quản lý về mặt an toàn vệ sinh thực phẩm.
Đồ khô: Hãy coi chừng vệ sinh thực phẩm
Các loại thức ăn khô như tôm khô, lạp xưởng, vịt lạp, khô bò, khô cá cũng thường được dùng để biếu nhau trong dịp tết, và hiện diện khá thường xuyên trong bữa ăn ngày tết của các gia đình từ thành thị đến nông thôn. Tùy theo chất lượng của từng loại sản phẩm mà thời gian bảo quản và sử dụng khác nhau, nhưng các thực phẩm này nhìn chung đều quá mặn, có một số thì quá béo (như lạp xưởng, vịt lạp) nên cũng không tốt cho những người cần kiêng muối và kiêng mỡ. Việc bảo quản trong quá trình bày bán và ngay tại gia đình cũng là một vấn đề cần chú ý, vì các thực phẩm này dễ bị bám bụi, bám khói, đồng thời là môi trường rất tốt cho nấm mốc và vi trùng phát triển. Ngoài nguy cơ gây một số bệnh lý ung thư của các loại nấm mốc và các sản phẩm của khói, nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm và dị ứng từ các loại này cũng khá cao. Vì vậy chỉ nên mua một số lượng vừa đủ ăn và lựa chọn nơi sản xuất uy tín, được quản lý về vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm.
Mứt tết: Đường nhiều, dễ gây chán ăn Tết ngày xưa là dịp để người ta ăn bánh mứt.
Thành phần dinh dưỡng chủ yếu của bánh mứt là chất bột đường, và có thể có một lượng rất ít chất xơ không đáng kể. Hàm lượng đường đơn giản cao này đương nhiên là không cho phép ở những bệnh nhân tiểu đường hay người thừa cân, béo phì, nhưng cũng không mấy tốt cho những người bình thường thậm chí cả người suy dinh dưỡng, vì cung cấp một lượng năng lượng rỗng, làm tăng đường huyết dẫn đến chán ăn và làm mất cân đối khẩu phần ăn.
Trái cây: Góp phần cân đối dinh dưỡng ba ngày Tết
Trái cây các loại là loại thực phẩm được khuyến cáo nên dùng nhiều nhất trong những ngày Tết, vì đây là nguồn cung cấp vitamin quan trọng, là nguồn cung cấp nước, chất xơ làm cân đối khẩu phần ăn vốn nhiều năng lượng, nhiều đạm, nhiều béo trong những ngày xuân. Đương nhiên, để tốt nhất cho sức khỏe, chỉ nên ăn những loại trái cây còn tươi, sạch sẽ không dập nát, không có những vết thâm hay úng bên trong thịt quả cho dù vỏ bên ngoài tươi đẹp. Những loại trái cây họ Citrus như cam, quýt, bưởi rất tốt cho những ngày này vì nhiều nước, nhiều chất xơ, giàu vitamin C, có lớp vỏ tự nhiên có thể bảo quản lâu và thuận tiện khi mang theo trong những chuyến đi ngắn dài ngày Tết. Xin nhắc lại ý kiến của các nhà dinh dưỡng, không có thức ăn tốt cũng không có thức ăn xấu. Tốt hay xấu là do cách ăn uống của chúng ta mà thôi.
T. H
