Với những dòng xe có hộp số sàn (số tay) chắc các bạn đã quá quen thuộc vì khi đi học và thi GPLX ai cũng đã được học, được lái xe và điều khiển xe có hộp số sàn. Ở khuôn khổ bài viết này, tôi chỉ xin đưa ra vài hiểu biết sơ đẳng nhất, tóm gọn nhất cho các bạn biết về hộp số tự động với mong muốn phần nào giúp các bạn đang lái xe số sàn chuyển sang lái xe số tự động hoặc là lần đầu tiên mua xe có hộp số tự động.
Hộp số tự động (AT: Automatic Transmission) là loại hộp số có tính tối ưu, giúp chúng ta giảm bớt được nhiều thao tác khi vận hành xe, chủ yếu tập trung vào quan sát, lái xe và xử lý tính huống.
 |
| Các ký hiệu trên hộp số tự động của Camry. |
- Hộp số là gì? Đơn giản và dễ hiểu nhất nó là như này: Động cơ->Ly hợp->Hộp số->Vi sai->Truyền động cuối. Hộp số tự động không có nghĩa là không có mức độ số nào. Hiện nay, hộp số tự động (trừ loại CVT) thì thường có từ khoảng 5-7 cấp số tùy loại và tùy vào dòng xe, hãng xe trang bị.
Hộp số tự động gồm có các loại như là: AT (Automatic Transmissin), Hộp số ly hợp kép (dual-clutch transmission - DCT) hay còn gọi là hộp số bán tự động cũng giải phóng cho người lái khỏi pê-đan côn li hợp khi chuyển số. Về cơ bản, có thể mô tả DCT như sự kết hợp giữa hai hộp số tay và số AT.
Hộp số vô cấp: Không giống như hộp số truyền thống, hộp số vô cấp (continuously variable transmission - CVT) không có các cặp bánh răng tạo tỷ số truyền. CVT thường hoạt động trên một hệ thống puli (ròng rọc) và dây đai truyền cho phép thay đổi vô cấp và liên tục, không tách biệt riêng rẽ các số.
Trong đó, hộp số AT được dùng phổ biến trong các dòng xe con hiện nay (Couple, Sedan, SUV, CUV, Crossover, Trucker...) và một số loại xe tải hạng nặng. Ngoài ra, một số xe trang bị hộp số ly hợp kép hoặc là một số xe sử dụng hộp số CVT, như là một số xe Hybryd hiện đại và một số dòng xe sang.
Bảng điều khiển hộp số tự động hoặc (và) trên cần số ôtô sử dụng hộp số tự động có các ký hiệu riêng biệt cho từng dòng hộp số, từng hãng sản xuất nhưng tựu trung lại gồm các ký hiệu sau:
P : Park, số đỗ. Vị trí cần số khi xe đã dừng hẳn. Chỉ ở vị trí này xe mới khởi động hay rút được chìa khóa. Nếu cần số không ở vị trí này, mở cửa xe chuông sẽ cảnh báo khi bạn mở cửa.
R: Reverse, số lùi. Số này cũng chỉ hoạt động khi xe dừng hay chạy không tải để chuẩn bị lùi xe.
N: Neutral, số “mo”. Tại vị trí này động cơ vẫn chạy không tải, nên dùng trong trường hợp kéo, đẩy xe khi bảo dưỡng. Không dùng số N khi đỗ xe và khi chuyển N sang vị trí D và ngược lại thì không cần bấm nút khóa trên cần số.
D: Drive, số tiến, vị trí thường xuyên nhất khi vận hành xe, tùy theo tốc độ mà số tiến sẽ tự động lựa chọn số cao hay thấp sao cho phù hợp nhất.
M: Manual (+ -) vị trí phía bên phải số D, vận hành như số thường, cho phép xe chuyển sang số 1, 2, 3, 4, thường để tạo đà tăng tốc vượt xe khác hoặc khi xuống dốc, đổ đèo.
OD -Overdrive, số vượt tốc (tăng sức mạnh động cơ cần thiết) dùng như số D. O/D trên ôtô nghĩa là chế độ (hoặc chức năng) làm cho cái ôtô đó phải hoạt động ở mức độ khỏe hơn.
L: Low, số thấp, dùng cho các trường hợp tải nặng, lên dốc, xuống dốc Thường, nếu các bạn đặt cần số về vị trí số L thì nó sẽ là số 1 và là số khỏe nhất để leo đèo, khởi động ngang dốc cao, xe nặng và (hoặc) đổ đèo dài, dốc như nguyên tắc lên số nào xuống số đó vậy (phanh, ghìm bằng động cơ).
S: Sport, số thể thao.
À, vậy thì khi các bạn biết được các ký hiệu (thường nằm bên phải của bạn và bên trái cần số, hoặc nằm trên cần số) bạn sẽ biết mình nên dùng số nào, chức năng nào cho hợp lý khi điều khiển xe để phù hợp với tải trọng, tình trạng xe (mới cũ), tình trạng đường (đèo dốc, mặt đường xấu tốt) hoặc là thích cảm giác lái nào (êm dịu nhẹ nhàng hay mạnh mẽ thể thao).
Và, việc nắm vững tính năng tác dụng của nó, bạn biết cài đặt cho đoạn đường đó số nào hợp lý, bạn sẽ giảm thiểu tai nạn, giảm thiểu sự hao mòn của xe (nhất là hộp số) tức là bạn đã tiết kiệm được chi phí cho việc sửa chữa đấy!
Những điều nên biết khi lái một chiếc xe có số tự động:
1. Khi lần đầu bạn lên một chiếc xe sử dụng hộp số tự động, lưu ý rằng chỉ có 2 bàn đạp ga và phanh dùng cho chân phải, chân trái luôn được để dưới sàn. Một số người có thói quen đạp phanh bằng chân trái, đạp ga bằng chân phải là một thói quen dễ dẫn đến tai nạn khi chuyển sang lái trên nhưng xe có số cơ.
2. Các ký hiệu cần phải nhớ (như đã nói ở trên gồm P, N, D, 1, 2, L, S...).
3. Kiểm tra tay số đã để ở vị trí P chưa (lưu ý là có xe cần số nằm trên trục vô lăng, phía dưới vô lăng nhé), chân phải ấn vào pedal phanh, rồi bật chìa khóa điện , quan sát nhanh bảng đồng hồ xem có bất thường không, bật công tắc khởi động máy.
4. Chuyển tay số về D, OD hoặc R (tùy theo bạn di chuyển ở đâu, lùi tiến thế nào, tải trọng ra sao), nhả phanh tay
Lưu ý: Để chuyển cần số được, có một số dòng xe chỉ cần đạp chân phanh, nhưng có một số xe lại phải bấm nút trên cần số hoặc bên cạnh cần số, có một số xe thì không cần.
5. Nhấc nhẹ chân lên khỏi pedal phanh, chiếc xe sẽ từ từ lăn bánh (ngạc nhiên chưa).
6. Nếu xe không chuyển động có thể do địa hình dốc hoặc không bằng phẳng, chuyển chân sang pedal ga , nhấn nhẹ để xe tăng tốc. Nếu bạn đã quen chạy xe số sàn thì thỉnh thoảng thói quen dùng chân trái để đạp côn vẫn làm bạn đôi chút lúng túng.
Hãy cố gắng giữ chân trái ở trên sàn xe trong suốt hành trình (ngày mình mới lái, để tránh đạp nhầm thì mình đặt chân trái lên mông làm cái gối kê mông, nhưng không khuyến cáo các bạn làm như mình nhé, mỗi người có một cách để quen với việc chân trái “thừa). Mọi thao tác phanh và ga chỉ để một mình chân phải đảm nhiệm.
7. Khi cần giảm tốc: Đạp nhẹ chân phanh (dĩ nhiên bằng chân phải). Không cần thiết chuyển cần số ra khỏi vị trí D hay R khi dừng xe trong một vài phút.
8. Nhớ giữ chân phải trên pedal phanh mỗi khi dừng xe. Khi đỗ xe, chuyển số về P, nếu cần thiết, kéo thêm phanh tay khi nền đường dốc, lúc đó bạn mới tắt máy và rời chân phải khỏi pedal phanh.
9. Hãy phân biệt rõ khái niệm DỪNG và ĐỖ các bạn nhé. Vừa là để thao tác đúng những việc cần làm đối với ô tô, vừa là hiểu rõ biển cấm dừng-đỗ hoặc cấm dừng, hoặc cấm đỗ để tránh bị mất tiền phạt oan và gây mất trật tự an toàn giao thông.
Khi dừng xe hoặc chờ đèn đỏ lâu hoặc có việc phải dừng (nơi cho phép nhé) thì bạn nên chuyển về số N và kéo phanh tay hoặc là nhấp nhẹ phanh chân hoặc là không (tùy điều kiện cụ thể lúc đó của bạn).
 |
| Hộp số vô cấp CVT trên Altis mới. Trên hộp số này có 7 cấp ảo. Máy tính quy định một tỷ số truyền nhất định, tương ứng với từng số. Chức năng (+, -) dùng để chọn cấp số ảo khi đi trên đường đèo dốc. |
Đừng nên chuyển về số P, nhất là khi dừng đèn đỏ hoặc dừng bên đường có mật độ tham gia giao thông đông, đường hẹp. Vì khi bạn chuyển về số P, nếu bị tông từ phía sau, hộp số của bạn có nguy cơ hư hỏng nặng đấy! Khi đỗ xe, chuyển số về P và nhớ kéo phanh tay, vì nấc P là nấc khóa số chứ không có chức năng thay phanh, nên xe bạn vẫn có thể bị trôi đấy.
10. Nếu bạn có vấn đề cần gọi cứu hộ, bạn phải biết được là xe bạn chuyển động 4 bánh chủ động toàn thời gian, hay bán thời gian, hay là chuyển động cầu trước, cầu sau...như thế nào để báo với cứu hộ, nếu xe bạn không được cứu hộ đúng cách, có thể cần phải nâng hẳn xe lên bệ chở về nhưng cứu hộ lại kéo lết 2 bánh sau đi, về đến Gara thì hỡi ôi, bạn lại khóc dở mếu dở đó.
Lưu ý: Chính những thao tác dùng số tự động không thuần thục sẽ là tiềm ẩn cho những vụ tai nạn rất đáng tiếc. Thông thường Cứu hộ 116 gặp các trường hợp xe mới tậu, lái xe mới làm quen với số AT, lái xe là phụ nữ là có khả năng gây tai nạn trên xe số AT nhiều hơn.
Thực tế đã có rất nhiều vụ ngớ ngẩn như: đang chạy đường cao tốc ngon lành, xe sau đang xin vượt, tự nhiên xe trước k...é...t.....k...é...t, tới khi dừng hẳn. Sau đó lại di chuyển nhưng mà chuyển động văng chứ không phải là chạy do xe sau không phanh kịp. RẦM...RẦM...XOẸT...XOẸT, có khi gây tai nạn hàng loạt, liên hoàn.
Thoát chết tìm hiểu lái xe nguyên nhân sao phanh gấp thế để xe sau tông vào bạn? Câu trả lời đơn giản là em cứ quen đạp chân côn nên cái chân trái của em mò chân côn không thấy, hơi hất sang phải thì gặp ngay cái chân phanh và cứ thế nhấn ngập cán thì thôi.
Hoặc một số saloon, cơ sở sửa xe vừa bực vừa buồn cười vừa xót những chiếc xe đời mới cáu cạnh, đi kiểm tra hộp số và vỡ tùm lum, bánh răng gãy không thương tiếc. Hỏi nguyên nhân thì mới biết, em quen như số sàn, đang chạy ngon lành, cái chân thì cũng quen quen là không có bàn đạp ly hợp rồi, nhưng cái tay phải vẫn để trên cần số, rồi tự dưng có thói quen về số N, nhưng N không về lại về số P “thế là chị ơi” móc hầu bao từ 1/3-1/2 giá trị chiếc xe và chờ vài tháng để đặt hàng thay nguyên hộp số, đau xót thay!
Vậy nên nếu bạn còn lạ với số AT, bạn nên dành thời gian để làm quen với chiếc xe, chỉ đến khi thật thuần thục, hiểu hết tính năng thì hẵng ngồi lên cô "vợ 2" để ngao du nhé!
Chúc vui
Minh Quang
Nguồn thông tin được HOCHOIMOINGAY.com sưu tầm từ Internet